Historie van de kerk

De Nederlands-Hervormde kerk van Midwolde

In opzet is de kerk van Midwolde een van de oudste bakstenen kerken uit de provincie: de oudste delen van de kerk, namelijk het schip en het licht inspringende koor, stammen uit het begin van de 13^e eeuw. Het romaanse karakter is ook duidelijk zichtbaar aan de drie halfronde ramen aan de noordzijde. De rechte sluiting met de twee dichtgemaakte ramen is van later datum, van rond 1400. Van de romaanse vensters is er nog één over, de plaats van de andere is in het muurwerk nog te herkennen. De forse toren met zadeldak, waarvan het onderstuk ook uit de 13^e eeuw stamt en het bovengedeelte uit de 15^e eeuw, wordt door grote steunberen overeind gehouden. Een keperboogfries op consoles loopt rond de dakrand, een muizentandfries markeert de bovenste klokkenzolder.

Het interieur wordt bepaald door een imposant grafmonument tegen de oostwand van het koor en de rouwborden aan de wanden. Dit grafmonument en de rouwborden zijn van de bewoners van de nabijgelegen borg Nienoord, de Van Inn- en Kniphuisen en Van Ewsum. De rouwborden aan de schipwanden stammen uit 1639 en 1643; het bord bij de ingang van de noordmuur is van Anna van Ewsum. Het grafmonument werd gemaakt door Rombout Verhulst in 1664-69, in opdracht van de jonge weduwe Anna. De liggende figuur voor is haar man Carel Hieronymus van Inn- en Kniphuisen.  Anna ligt, iets hoger, achter hem. Anna’s linkerarm rust op de bijbel en haar linkerhand rust op een gevleugelde zandloper, het symbool van de kortstondigheid van dit leven en het onvermijdelijke naderende stervensuur. Anna en haar echtgenoot worden geflankeerd door twee putti, die het (eeuwige) leven (voet op schedel, gezicht afgewend van spiegel) en het vergankelijke leven (slang, oud gezicht en uitgedoofde toorts) symboliseren. De staande figuur links is de tweede echtgenoot van Anna en achterneef van Carel, de in 1709 overleden Georg Wilhelm van Inn- en Kniphuisen. Het beeld, gemaakt door Bartholomeus Eggers, verhuisde in 1709 of 1714 van de borg naar de huidige plek in het grafmonument. Het is van mindere kwaliteit dan de rest van het monument.

Een waardige pendant van het grafmonument is de preekstoel uit 1709. Het centrale paneel toont een vanitastafereel. Op de overige panelen van de kuip zijn de vier evangelisten met hun symbolen afgebeeld. De hoeken van de kuip worden gemarkeerd door een zestal allegorische figuren, voorstellende: Voorzichtigheid, Gerechtigheid, Liefde, Hoop, Geloof en Sterkte/Standvastigheid. In de zuidwand is een gebrandschilderd raam ter herinnering aan de familie Van Panhuys, die in 1907 in het Hoendiep verdronk.

De gevaarlijke scheefstand van de toren was de aanleiding voor een algehele restauratie van de kerk in 1986. In de fundering werd een constructie aangebracht van gewapend beton, die de toren tegen verdere verzakking moet behoeden. In de westtravee is een dilatatievoeg ingeslepen, die eventuele bewegingen van de toren moeten opvangen. De restauratie van het schip was minder ingrijpend.